Retrospektif Çeviri Nedir?

İngilizcede “back translation” olarak da bilinen, Türkçesi ise geri çeviri ve retrospektif çevir olarak bilinen bu pratik, bir metnin kaynak diline geri çevrilmesi işlemidir. Retrospektif çeviri, tamamlanmış bir çevirinin genel kalitesinin kontrol edilmesi, kaynak ile hedef metin arasındaki anlam farklılıklarının tespiti ve hedef metindeki eksikliklerin belirlenmesi için kullanılır. Retrospektif çeviriyi sıradan bir çeviri işleminden farklı kılan etmen başlangıç noktasının kaynak metin yerine çevirinin kendisi olmasıdır. Bu işlemlerde genellikle ilgili belgenin çeviri sürecine katılmamış ikinci bir çevirmen görev alır. Yeniden çeviri görevini gerçekleştiren çevirmene çoğu durumda kaynak metin gösterilmez. Böylece, çevirmenin metnin yapısı ve sözcük tercihleri yerine bağlamı değerlendirmeye odaklanması sağlanır.

Yeniden Çeviri Hizmeti Sunan Bir Çevirmenin Sorumlulukları Nelerdir?

• Tamamlanmış çevirilerin tekrar kaynak dillerine çevrilmesi,
• Yeni çevirinin bir önceki çeviriyle karşılaştırılması,
• Çevirinin kaynak metinle aynı mesajı iletip iletmediğinin kontrol edilmesi,
• Genel çeviri kalitesini düşürebilecek olası sorunların belirlenmesi,
• Çevrilmiş belgenin bir kez daha gözden geçirilmesi gereken kısımları hakkında dil hizmeti sağlayıcısı, çevirmen veya müşterinin bilgilendirilmesi.

Son çevirinin doğru olup olmadığına karar veren tarafın yalnızca yeniden çeviriyi yapan çevirmen olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. İki farklı çeviri karşılaştırıldığında tam olarak aynı kelimeleri, dil yapısını ve fikir dizilimini görmeyi bekleyen insanlar olabilir. Hatta, makine çevirisine güvenilen bir retrospektif çeviriye dayanarak çevirmenin yargılandığı durumlar olabilir. Fakat bu sürecin asıl amacı ilk çeviri ve retrospektif çeviri arasındaki farklılıkların anlam açısından kontrol edilmesi ve kavram, işlev ve etki bağlamlarında önemli farkların olup olmadığının tespit edilmesidir. Yani iki versiyonun birbiriyle tamamen aynı olması, ilk çevirinin doğru olduğu anlamına gelmez.

Retrospektif Çevirinin Müşterilere Yararları

Retrospektif çeviri yöntemi, hedef dilde yetkin olmayan müşterilere, bir dereceye kadar çeviri kalitesini değerlendirme ve çeviri hizmeti sağlayıcısının kendilerine teslim ettiği metnin doğru şekilde çevrilmiş olup olmadığını kontrol etme imkanı sunar. Bazı durumlarda ise retrospektif çeviri, müşterilere hedef metnin etkinliğini değerlendirme fırsatı da sunar. Müşteriler aynı zamanda retrospektif çeviriyi gerçekleştiren üçüncü tarafla iş birliği yaparak orijinal çevirinin anlamını kavrayabilir, ilk çeviri ile retrospektif çeviri arasındaki farkları analiz ederek zaman çeviri sağlayıcısının performansı ile hizmet kalitesini değerlendirebilir.

Retrospektif Çeviri ile Çeviri Kalitesini Değerlendirirken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Müşterilere, bu karşılaştırmanın yalnızca metinde iletilen mesajla ilgili muhtemelen sorunlara ilişkin fikir sağladığı ve tek başına çeviri kalitesini değerlendirmede yeterli olmadığı belirtilmelidir. Çevirmen veya çeviri hizmeti sağlayıcısının yalnızca karşılaştırma raporuna dayanarak yargılanması doğru değildir. Buna ek olarak, çevirmenler bu raporu gözden geçirmeleri ve bu doğrultuda çevirileri üzerinde gerekli değişiklikleri yapmaları için teşvik edilmelidir. Yapılan retrospektif çevirinin ışığında ilk çevirinin gözden geçirilmesi söz konusu olduğunda, bu belgeyi ilk kez çeviren çevirmenle çalışılması çok önemlidir.

Konuyu özetlemek gerekirse retrospektif çeviri yöntemi, çeviri doğruluğunu teyit etmenin kanıtlanmış bir yöntemi olup müşterileri kalite güvence sürecinin kontrolüne dahil eder. Müşterilere açık belgelendirme imkanı sunan bu yöntem, diğer yöntemlere göre çok daha şeffaf bir risk yönetim aracıdır. Ayrıca, doğru uzman çevirmenler tarafından doğru şekilde gerçekleştirilmediğinde retrospektif çevirinin genel çevirinin kalitesini artırmak yerine bundan ödün verebileceği de unutulmamalıdır. Her iki dil bilen bireyin iyi bir çevirmen olamayacağını göz önünde bulundurarak en iyi sonucu elde etmek adına her iki dile de yetkin profesyonel bir çevirmenle ya da bir dilbilimciyle çalışılması tavsiye edilir.